Artyści

Adam Aston ur. 17.09.1902 - zm. 10.01.1993

Jeden z najpopularniejszych polskich piosenkarzy okresu międzywojennego. Śpiewał w języku polskim, hebrajskim i żydowskim. Używał też nazwiska Adam Stanisław Lewinson. W 1935 r. pseudonim artystyczny Adam Aston przyjął jako nowe nazwisko. Był synem Maksymiliana (handlowca) oraz Gustawy z Popielców (nauczycielki). Dzieciństwo i młodość spędził w Warszawie. Uczęszczał do Gimnazjum im. Mikołaja Reja w Warszawie. Jego pierwszym nauczycielem śpiewu był Ludwik Heintze, profesor Konserwatorium oraz dyrygent chóru i orkiestry smyczkowej w Gimnazjum im. Mikołaja Reja. W 1920 r. zgłosił się ochotniczo do Wojska Polskiego i brał udział w wojnie polsko-sowieckiej. Maturę uzyskał w 1921 r. W 1923 r. wstąpił na Wydział Prawa Uniwersytetu Warszawskiego. Po dwóch latach przerwał studia. Ukończył kurs stomatologii. W 1928 r. rozpoczął pracę w przedstawicielstwie holenderskiej wytwórni likierów Hulstkampf, zajmującym się importem i dystrybucją alkoholi; był komiwojażerem, następnie kontrolerem i kierownikiem działu zamówień. W krótkim czasie został dyrektorem przedstawicielstwa. Z firmą tą związany był do września 1939 r. (jej gmach przy ul. Rakowieckiej sąsiadował ze studiem „Syreny Record”).

Około 1927 r. dokonał pierwszego nagrania solowego, najprawdopodobniej dla wytwórni Beka w Warszawie. Był samorodnym talentem wokalnym. Prywatne studia śpiewu odbył u Wacława Brzezińskiego (od około 1927 r. do 1929 r.). Pragnął zostać śpiewakiem operowym, miał absolutny słuch muzyczny, bardzo dobrze grał na fortepianie, uczył się także dyrygentury. Piosenką zainteresował go Henryk Wars, który zaproponował mu miejsce obok Tadeusza Faliszewskiego i Tadeusza Sasa-Jaworskiego w zespole rewelersów, zwanym Chórem Warsa. W 1930 r. oficjalnie do niego wstąpił. Z zespołem tym związany był przez cały okres jego działalności, tj. do 1933 r. Utorowało mu to drogę do kariery solisty i przyniosło popularność. Wraz z Chórem Warsa debiutował w teatrze Morskie Oko oraz na płytach „Syreny Record”. Zaczął wówczas używać wymyślonego przez Henryka Warsa pseudonimu „Astoni” (potem „Aston”) – as tonu. Potem występował również w innych teatrzykach rewiowych stolicy, m.in. w Starej Bandzie i Hollywood.

W latach 1933–1935 dokonał nagrań dla wytwórni „Parlophon” i „Columbia” jako solista (pod pseudonimem Adam Wiński) oraz jako członek kwartetu rewelersów Weseli Chłopcy z Columbii. W okresie późniejszym nagrywał także w wytwórni „Odeon” i sporadycznie w firmie „Lonora Electro” (również pod pseudonimem Adam Wiński). Najściślej związany był z „Syreną Record” (od grudnia 1930 r. do września 1939 r.). Na płytach tej wytwórni używał niekiedy pseudonimu Jerzy Kierski (w nagraniach reklamowych itp.). W sumie we wszystkich wytwórniach fonograficznych nagrał – jak sam obliczał – około 960 utworów.

Jako piosenkarz wystąpił w kilku filmach. Bardzo znana jest jego kreacja cygana w Manewrach miłosnych, śpiewającego piosenkę pt. Jak trudno jest zapomnieć (1935 r.). Zagrał także w filmie Szyb L-23, w Dwóch Joasiach gdzie śpiewał i dyrygował orkiestrą „Syreny Record”, występującą w tym filmie oraz w Ordynacie Michorowskim.

W 1935 r. brał udział w Międzynarodowym Konkursie Śpiewaczym Polskiego Radia. Do wybuchu II wojny światowej wielokrotnie uczestniczył w koncertach radiowych, m.in. śpiewał we wszystkich koncertach noworocznych w latach 1935–1939, występował jako solista (był śpiewakiem kontraktowym Polskiego Radia) lub z kwartetem salonowym Henryka Golda. Nagrał ostatnią płytę, wyprodukowaną w „Syrenie Record” przed wybuchem wojny.

We wrześniu 1939 r. został ewakuowany z pracownikami Polskiego Radia. Znalazł się we Lwowie i wkrótce rozpoczął tam występy z orkiestrą Henryka Warsa (lata 1940–1941). Po wybuchu wojny niemiecko-sowieckiej przedostał się do Frunze. Śpiewał w programach rewiowych, w nadprogramach organizowanych w kinach itp., czym uratował siebie i żonę (w 1935 r. poślubił aktorkę Lucynę Nowikow) od śmierci głodowej. Następnie został solistą w objazdowej orkiestrze wojskowej, prowadzonej przez Ryszarda Franka. Wstąpił potem do 2 Korpusu Armii generała Władysława Andersa, gdzie należał do wojskowego teatru rewiowego Polish Parade (Polska Parada); brał czynny udział w walkach o Monte Cassino. W kwietniu 1946 r. dokonał w Mediolanie pierwszego, niezwykle przejmującego nagrania pieśni Czerwone maki na Monte Cassino dla wytwórni „La Voce del Padrone” (Płyta Polska). Jego publiczne wykonania tej pieśni w języku polskim i angielskim przyjmowane były z wielkim entuzjazmem. Potem związał się z Teatrem Wojskowym II Korpusu, z którym przemierzył Iran, Irak, Palestynę, Egipt (występował w rozgłośni Polskiego Radia w Kairze) i Włochy, gdzie został zdemobilizowany.

Przypisuje mu się autorstwo tekstu Piosenki o Warszawie, napisanej podczas wojny wspólnie z Jerzym Petersburskim. W 1945 r. zagrał we włoskim filmie u boku aktorki Anny Magniani, wziął także udział w realizowanym przez Michała Waszyńskiego w rzymskim atelier wytwórni „Palatinus” (Saafa-Film) filmie Wielka droga – wykonał pieśń Czerwone maki (1946 r.). Po demobilizacji 2 Korpusu zamieszkał w Londynie (1947 r.). W 1948 r. wyemigrował do Republiki Południowej Afryki. Występował początkowo jako piosenkarz w Johannesburgu w polskim klubie i kawiarni „Rozenberga”, potem został agentem firmy produkującej alkohole. Następnie przez blisko 10 lat był dyrektorem fabryki papieru, działającej pod Johannesburgiem. W 1959 r. po zawale serca przeszedł na emeryturę. Wkrótce opuścił RPA i przeniósł się na stałe do Londynu. Wielokrotnie występował tam z recitalami piosenkarskimi, grał również w teatrze polonijnym. W 1965 r. odwiedził Warszawę, dokonał kilku nagrań dla Polskiego Radia, udzielił wywiadów prasowych. Był odznaczony licznymi odznaczeniami wojennymi polskimi i brytyjskimi, m.in. Krzyżem Monte Cassino. Przez kilka dziesięcioleci należał do Związku Artystów Scen Polskich za Granicą. Po śmierci spoczął na cmentarzu w Golders Green.

Adam Aston dysponował głosem barytonowym o jasnej, przyjemnej barwie. Jego śpiew cechowała swoboda, naturalność i elegancja. Doskonale i bardzo nowocześnie interpretował utwory taneczne utrzymane w amerykańskim, swingowym stylu oraz przeboje filmowe polskie i zagraniczne; powszechnie uznawano go jednak za najlepszego odtwórcę sentymentalnych tang. Z całą pewnością był jednym z najlepszych, o ile nie najlepszym piosenkarzem polskim okresu międzywojennego. Natomiast jego kreacja wokalna w Manewrach miłosnych przeszła na stałe do historii filmu (w niektórych pracach na ten temat przypisuje się ją błędnie wielkiemu śpiewakowi operowemu, Ignacemu Dygasowi). W 1984 r. Poljazz wydał płytę zatytułowaną Adam Aston śpiewa stare piosenki (Adam Aston – płyty i kino), zawierającą wybór jego nagrań z lat trzydziestych.