Artyści

Marian Hemar ur. 06.04.1901 - zm. 11.02.1972

Jan Marian Hescheles, syn Ignacego i Berty z domu Lem [był kuzynem Stanisława Lema], urodził się we Lwowie, gdzie mieszkał 24 lata. Później w Warszawie 14 lat, a w Londynie 30 lat. Ukończył VII gimnazjum we Lwowie, następnie studiował na Uniwersytecie Jana Kazimierza medycynę i filozofię. Debiutancki wiersz "Więzień"ukazał się na łamach "Gazety Porannej i Wieczornej" (nr 4771).

W wieku siedemnastu lat zgłosił się jako ochotnik do wojska polskiego i brał udział w wojnie polsko-bolszewickiej 1920 roku. Po zakończeniu kampanii wrócił na studia, jednak nigdy ich nie ukończył. Po powrocie do Lwowa podjął współpracę z Henrykiem Zdzierzchowskim redaktorem "Szczutka", w którym zaczął publikować swoje utwory: fraszki, bajki, wiersze, utwory rewiowe, parodie. Jako osobne publikacje ukazały się: zbiorek "Dzik i świnia" (1922), oraz "Ballada o białym byku" (1923). Sukces odniosła rewia wystawiona w 1924 w Teatrze Miejskim pt. "Łątki lwowskie", do której teksty w przeważającej mierze sam napisał. Dzięki Ludwikowi Lawińskiemu i L. Orlańskiemu w 1924 w grudniowym programie "Qui pro Quo" pt. "Kupa śmiechu" znalazł się obrazek "U Lwowi" - składający się z najlepszych fragmentów tekstów Hemara. Z okresem lwowskim wiąże się jeszcze jeden fakt - epizodyczna współpraca z Brunonem Jasieńskim, z którym stworzyli kabaret - jednak nie istniał on długo. Jasieński wyjechał do Paryża jako korespondent "Wieku Nowego", a Hemar otrzymał z dyrekcji "Qui pro Quo" propozycję podjęcia stałej współpracy.

W roku 1925 Hemar przeniósł się do Warszawy i do 1931 razem z Julianem Tuwimem był kierownikiem literackim teatrzyku "Qui pro Quo", a następnie kabaretów: "Banda", (1931-33), "Cyganeria Warszawska" (1933-34), "Wielka Rewia" (1934-35), "Cyrulik Warszawski" (1935-39). W latach 1933-34 kierował założonym wraz ze Stefanem Jaraczem i Marią Modzelewską teatrem "Nowa Komedia". Repertuar musiałnawiązywać bezpośrednio do współczesności widzów, oddziaływać na emocje, komentować rzeczywistość, był "formą obrachunków inteligenckich", jak określił go Artur Sandauer i "serialem epoki przedtelewizyjnej", jak określili go późniejsi krytycy. Wpływało to na zmianę statusu pisarza, który stawał się z niezależnego twórcy - "technikiem rozrywki", jak określił to zjawisko Stefan Żółkiewski. Takim technikiem stał się Hemar, jego zadaniem było nawiązanie porozumienia z publicznością, wsłuchanie się w jej głos, wyrażanie jej nastrojów i zaspokajanie jej potrzeb i w tej dziedzinie Hemar okazał się mistrzem. Nie tylko odnosił triumfy dzięki odpowiadaniu na życzenia publiczności, on jednocześnie publiczność tę wychowywał, ucząc ją rozpoznawać literaturę wyższego lotu w odróżnieniu od wulgarności tekstów krytykanckich i wypaczających osąd rzeczywistości.

Wraz z rozwojem kabaretu i estrady nastąpił rozwój piosenki i Hemar był jednym z najciekawszych piosenkarzy dwudziestolecia (słowo "piosenkarz" w znaczeniu używanym w czasach Hemara, kiedy o autorach tekstów nie mówiono tekściarz, ale piosenkarz właśnie). Napisał, opracował, przetłumaczył, sparafrazował do momentu wybuchu II wojny światowej około 3 tysiące piosenek, z których kilkaset zasłużyło sobie na miano przebojów. Pisał o fatalnej dramatycznej miłości, życiu codziennym, nie unikał podejmowania żartu czy satyrycznego komentarza. Poetyka jego piosenek w dużej mierze nawiązywała do skamandryckiego ducha spod znaku Juliana Tuwima.

Hemar był niewątpliwym mistrzem tzw. szlagwortów, tj. refrenowych zwrotów zapadających w pamięć, jak np.: "Czy pani Marta jest grzechu warta", "Chciałabym i boję się", "Nikt, tylko ty", "Wspomnij mnie". Być może w powiedzeniu, że Hemar opracował własną teorię piosenki, tkwi odrobina przesady, niemniej jednak wyłożył swoje poglądy na ten temat w 1934 roku na łamach "Wiadomości Literackich". Według niego doskonałość piosenki polega na jej zgodności z prostotą codziennego języka i z muzyką, jej melodycznymi rymami. Natomiast sukces piosenki to zupełnie odrębna i właściwie trudna do przewidzenia dziedzina, niemająca wiele wspólnego z doskonałością utworu.

Hemar pisywał także wiersze i fraszki, które opublikował w 1936 roku w wyborze zatytułowanym "Koń trojański". Drwił w nich z samego siebie, z otaczającej go rzeczywistości, przybierając niekiedy ton wręcz profetyczny. Podejmował próbę zrozumienia, w czym tkwią źródła słabości, kapitulacji wobec faszyzmu i dzielił się smutnym przeświadczeniem, że zawsze epoka beztroskiego hedonizmu kończy się zwycięstwem totalitaryzmu. Jeszcze inną dziedziną twórczości Mariana Hemara było pisanie szopek politycznych od 1927, kiedy to dołączył do wielkiej trójki "szopkopisarzy": Lechonia, Słonimskiego, Tuwima.

Pod koniec września 1939 roku przedostał się do Rumunii, a następnie na przełomie 1940/41 do Palestyny i Egiptu. Walczył jako żołnierz Samodzielnej Brygady Strzelców Karpackich w stopniu starszego strzelca. Został przydzielony do Wydziału Prac Kulturalno-Oświatowych Biura Opieki nad Żołnierzem. Hemar prowadził program radiowy oraz Karpacką Czołówkę Teatralną, pisząc teksty propagandowe, rozrywkowe, piosenki żołnierskie, wiersze. Publikował je w czasopismach Brygady: "Nasze Drogi", "Gazetka Obozowa", "Ku wolnej Polsce". Od 1942 pracował w Londynie w Ministerstwie Informacji i Dokumentacji, współpracował z "Wiadomościami Polskimi" (1941-44), "Dziennikiem Polskim" (1942-43), "Dziennikiem Żołnierza" (1942-43), "Polską Walczącą" (1942-44). Od 1944 stale współpracował z "Dziennikiem Polskim" i "Dziennikiem Żołnierza". Po wojnie pozostał na emigracji w Londynie, gdzie założył wkrótce kabaret "Biały Orzeł" (White Eagle). Związał się z tygodnikiem "Wiadomości" [wydawanym przez Mieczysława Grydzewskiego] - regularnie do niego pisywał, był również w jury przyznającym nagrody tego pisma. W latach 1952-68 współpracował z Rozgłośnią Polską Radia Wolna Europa, w której miał swój cotygodniowy autorski program kabaretowy. W 1955 powstał w Londynie Teatr Literacko-Satyryczny Hemara, w którym prezentował swoje nowe rewie i kompozycje muzyczne. Zajmował się również działalnością translatorską, tłumacząc wiele z języka angielskiego i łacińskiego.

Marian Hemar był laureatem wielu nagród, w tym m.in.: Związku Pisarzy Polskich na Obczyźnie (1959), "Wiadomości" (1962), "Dziennika Polskiego" i "Dziennika Żołnierza"(1967), Fundacji A. Jurzykowskiego w Nowym Jorku (1969). Władze emigracyjne uhonorowały go Krzyżem Oficerskim (1966), Krzyżem Komandorskim (1971) Orderu Polonia Restituta. Zmarł 11 lutego 1972 roku w Dorking pod Londynem.