Artyści

Marian Bohusz-Szyszko

 Bohusz-Szyszko Marian – malarz, pedagog, krytyk sztuki; ur. w 1901 roku w Trokiennikach na Wileńszczyźnie – zm. w 1995 roku w Londynie. Artysta należał do znanej rodziny, która wydała wielu wybitnych naukowców, architektów i artystów. W latach 1921-23 studiował na Wydziale Sztuk Pięknych Uniwersytetu Stefana Batorego w Wilnie pod kierunkiem Ferdynanda Ruszczyca. W 1923 roku przeniósł się do ASP w Krakowie, gdzie doskonalił swój warsztat w pracowniach: Władysława Jarockiego, Józefa Mehoffera i Feliksa Kowarskiego. W tym czasie studiował też matematykę. Po ukończeniu krakowskiego ASP w 1927 rok, parę lat później zrobił, dwuletni kurs pedagogiczny w warszawskim ASP, uwieńczony w 1935 roku dyplomem z malarstwa i rysunku. Przed drugą wojną poświęcił się pracy pedagogicznej jako nauczyciel malarstwa i rysunku w szkołach powszechnych na Polesiu.

W 1939  roku, na Oksywiu, dostał się do niewoli niemieckiej. W obozach spędził ponad 4 lata.  W 1945 roku gen. Władysław Anders nominował Mariana Bohusza-Szyszko kierownikiem Sekcji Plastycznej Wydziału Kultury i Sztuki przy 2 Korpusie we Włoszech. Bohuszowi udało się stworzyć tam Szkolę Malarską pod Rzymem w miejscowości Cecchignoli.  Pod koniec 1946 roku placówkę tę, pod nazwą Włoska Szkoła Malarska, przeniesiono do Anglii, do Sudbury, a następnie do Kingwood Cmmon. Bohusz-Szyszko łączył swoją praktykę malarską z prawdziwym zaangażowaniem pedagogicznym. Po przeniesieniu się z Włoch do Anglii w 1946 roku, prowadził działalność pedagogiczną. Mimo wielu trudności w 1947 roku zorganizował i kierował  Studium Malarstwa Sztalugowego i Grafiki Użytkowej. Studium to w 1950 roku  zostało objęte kuratelą Społeczności Akademickiej Uniwersytetu Stefana Batorego w Londynie, a później opieką PUNO ( Polskiego Uniwersytetu na Obczyźnie).  Bohusz-Szyszko kierował swoim studium, które weszło w 1970 roku w skład PUNO jako samodzielny wydział, aż do swojej śmierci w 1995 roku. Marian Bohusz-Szyszko był bez wątpienia spirytus movens wielu wydarzeń w emigracyjnym Londynie, a także niepisanym przywódcą tamtejszego życia artystycznego, tak pod względem duchowym, intelektualnym, jak i organizacyjnym.

W latach 1965-1977 był prezesem Stowarzyszenia Polskich Nauczycieli Akademickich za granicą. Otrzymał wiele prestiżowych nagród. Ambasador RP na obczyźnie Edward Raczyński odznaczył go w 1973 roku Krzyżem Oficerskim Orderu Polonia Restituta. W1975 przyznano mu amerykańska nagrodę Fundacji im. Alfreda Jurzykowskiego. Z kolei w 1984 roku został laureatem  Nagrody im. Brata Alberta, za propagowanie w malarstwie misyjnych i artystycznych idei tego duchownego.

Twórczość

Oprócz swego zaangażowania w budowę życia artystycznego i instytucjonalnego, zdolności pedagogicznych oraz prac z zakresu teorii i historii sztuki, opublikowanych w zbiorze szkiców pt. O sztuce. Był przede wszystkim artystą – czynnym i płodnym malarzem. W jego dorobku wyróżnia się zwłaszcza malarstwo sztalugowe – olejne, chociaż nie brakuje tu innych technik: akwareli, gwaszy, rysunków. Obrazy Bohusza- Szyszko bliskie są ekspresjonizmowi. Artysta zrywa z realizmem na rzecz syntetycznej i symbolicznej formy wyrazu. Widać to najlepiej w jego pracach z cyklu chrystologicznego, które przywodzą na myśl prace Emila Nolde.  Jego płótna nasycone są pewną drapieżnością, niepokojem. Stosował czyste, kontrastowo zestawiane plam barwnych. Malowane przez niego postacie ulegały deformacji, odwoływał się  w konstruowaniu ich do sztuki prymitywnej i ludowej. Sylwetki ludzkie są tu nienaturalnie wydłużone i mocno przestylizowane. Jeżeli chodzi o zabiegi formalne malował impastowo, a farbę kładł długimi smugami pędzla. W późniejszej fazie twórczości często podejmował tematy religijne, cykle chrystologiczne, motywy wzięte ze Starego i Nowego Testamentu. Wykonał m.in. obrazy do kaplicy Saint Christopher’s Hospice w Londynie oraz kościołów św. Jana, św. Michała oraz Misjonarzy, które też znajdują się w Londynie.

Literatura:

Bohusz- Szyszko Marian, O sztuce, Londyn 1982.

Leksykon kultury polskiej poza krajem od roku 1939, pod red. Krzysztofa Dybciaka i Zdzisława Kudelskiego, Lublin 2000.

Sienkiewicz Jan Wiktor, Artyści Andersa „Continuità e novità”, Warszawa-Toruń 2013

Sienkiewicz Jan Wiktor, Marian Bohusz-Szyszki, 1901-1995, życie i twórczość, Lublin 1995.

Sienkiewicz Jan Wiktor, Plastyka Polska na Emigracji 1939-1990 (w:) Polska emigracja polityczna 1939-1990. Stan badań, Warszawa 2016

Sienkiewicz Jan Wiktor, Sztuka w poczekalni. Studia z dziejów plastyki polskiej na emigracji 1939-1989,  Toruń 2012.

Sienkiewicz Jan Wiktor, Domy Nadziei i Miłosiedzia, Wilno-Toruń-Warszawa 2020.

Słownik malarzy polskich od. Od dwudziestolecia międzywojennego do końca XX wieku, t.2 pod red. Małgorzaty Kitowskiej- Łysiak, Ireny Kossowskiej i Marii Sitkowskiej, Warszawa 2001